واحدهای تحقیق و توسعه همواره در رشد و توسعه صنعت به خصوص صنایع معدنی، نقش اساسی و مهمی را ایفا کرده‌اند و امروزه وجود واحد تحقیق و توسعه در واحدهای تولیدی، به معنای واقعی یک نیاز و ضرورت است. در دهه 70 شمسی، وزارت صنایع و معادن وقت طبق دستورالعملی، همه واحدهای صنعتی و معدنی را ملزم به راه‌اندازی واحدهای R&D کرد تا از این طریق بتواند به واسطه ادغام نیروهای نخبه و مستعد دانشگاهی با پرسنل کارآمد و با تجربه خطوط تولید، موجبات توسعه صنایع را فراهم کند. تعدادی از واحدهای معدنی به این دستورالعمل اهتمام ورزیدند و توانستند به شکلی برنامه‌ریزی شده و بر اساس دانش، فناوری و با تکیه بر روزآمدی واحد تحقیق و توسعه، به سرعت رشد و ارتقا پیدا کنند؛ تا جایی که امروزه اغلب این واحدها به هلدینگ‌های بزرگ بخش صنعت و معدن کشور تبدیل شدهاند.
یکی از شرکت‌هایی که با تمرکز ویژه بر تحقیقات، برنامه توسعه خود را از دهه 70 تا به امروز به خوبی پیش برده است، هلدینگ توسعه معادن روی ایران است؛ در حال حاضر این هلدینگ با همراهی شرکت‌های زیرمجموعه، حدود 60 درصد روی کشور را تولید می‌کند. علاوه‌براین، شرکت‌های نوپای دیگری نیز در صنعت روی بودند که از گذشته تا به امروز و با تکیه بر تحقیق و توسعه، نتایج درخشانی را به ارمغان آوردند.
اگر یک کارخانه تولید شمش روی، خطوط تولید خود را بر اساس دانش روز دنیا بنا نماید، بدون تردید نسبت به سایر رقبا که مزیت وجود واحد تحقیق و توسعه را جدی نمی‌گیرند، پیشتاز خواهد بود. در این صورت، علاوه بر افزایش راندمان تولید محصول، قیمت تمام شده نیز به خوبی کنترل می‌شود تا آنجا که در انتهای زنجیره تولید، شاهد یک محصول به‌روز و دارای شاخصه‌های اقتصادی خواهیم بود.
73 واحد تولیدی شمش روی که بیشترین تجمع را در استان زنجان دارند، در حال حاضر به دلیل کمبود مواد اولیه تنها با حدود 35 تا 45 درصد ظرفیت خود فعالیت کرده و با افت شدید حاشیه سود مواجه شدهاند، بنابراین لازم است که این واحدها با کمک بخش تحقیق و توسعه، به بالاترین بهره‌وری استحصال فلز از خاک معدنی دست یابند تا بتوانند کمبود مواد اولیه را جبران نمایند. از طرفی، مشاهده می‌شود که حجم زیادی از باطله‌های معدنی و فرآوری در معادن کشور و به خصوص معادن سرب و روی بلاتکلیف رها شدهاند. به این ترتیب، اگر سیاست معادن به سمت پرعیارسازی حجم انبوهی از باطله‌های معدنی موجود در کشور حرکت کند، بدون تردید هیچ واحد معدنی دچار کمبود مواد اولیه نخواهد بود.
همچنین با توجه به اینکه اکثریت معادن و به خصوص معادن روی کشور کوچک مقیاس هستند، شاهد هستیم که به دلیل عدم صرفه اقتصادی در حمل‌ونقل ماده معدنی تا واحدهای فرآوری، ظرفیت انبوهی از این معادن بلااستفاده باقی مانده است. بنابراین با تحقیق و توسعه می‌توان با کوچک‌سازی خطوط تولید به صورت واحدهای فرآوری سیار، در کنار حفظ طبیعت پیرامون معادن کوچک مقیاس، فرآیند فرآوری مواد معدنی این معادن را تسهیل کرد تا از این طریق بتوان پتانسیل‌های بالقوه معدنی را فعال کرد.
راه‌اندازی و توجه ویژه به نتایج واحد تحقیق و توسعه در صنعت روی، وضعیت تولید در این بخش را دگرگون خواهد کرد. به طور مثال، فرآیند ورود ماده معدنی که اساسا از چه کانسنگی است، از همان ابتدا توسط این واحد بررسی شده و فرآیندها و تکنولوژی تولید بر اساس مشخصات و ویژگی‌های ماده معدنی و کانسنگ مربوطه انتخاب می‌شود تا از این طریق علاوه بر کاهش زمان فرآیند تولید، با مدیریت هزینه‌ها، مصرف انرژی نیز بهینه شود.
اگر سیاست تولید صنایع معدنی کشور بر اساس تحقیق و توسعه پیش برود، بدون تردید دستاوردهای بزرگی نصیب صنعت و معدن کشور خواهد شد که ازجمله این دستاوردها می‌توان به بومی‌سازی تکنولوژی تولید، عدم وابستگی، کاهش هزینه تمام شده، به‌روزرسانی خطوط تولید، خلق دانش جدید، دستیابی به محصولات جانبی یک ماده معدنی و ایجاد ارزش‌افزوده در کل زنجیره اشاره داشت.
یادداشت: محمد فاطمیان، عضو هیئت مدیره هلدینگ توسعه معادن روی ایران
انتهای پیام//