تحقیق و توسعه، کارآمدترین ابزار توسعه
حفظ و بقای موقعیت شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی در فضای کسب و کار رقابتی روز دنیا و دستیابی به سهم بیشتر از بازار به‌عنوان یکی از اهداف اصلی سازمان‌ها، منوط به استفاده و به‌کارگیری فناوری‌های پیشرفته و توسعه‌یافته است. این فناوری‌ها و کاربرد آن‌ها در صنایع گوناگون امکان دوام و حضور در این فضا را به‌طور ویژه‌ای فراهم می‌کند. فرآیندهای تحقیق و توسعه یکی از موثرترین، کارآمدترین و اصلی‌ترین ابزارهای رشد، توسعه و کسب فناوری‌ها و همچنین زمینه‌ساز ارتقا و رشد خلاقیت و نوآوری به‌عنوان یکی دیگر از ابزارهای دستیابی به فناوری‌های نوین هستند؛ در نتیجه واحدهای تحقیق و توسعه به‌عنوان ابزار پیاده‌سازی این فرآیندها، نقش بسزایی در تحقق و پیشبرد اهداف شرکت‌ها ایفا می‌کنند.
با توجه به اهمیت و جایگاه فرآیندهای تحقیق و توسعه در پیشبرد و تحقق اهداف شرکت‌ها و نیاز به استفاده از فناوری‌های پیشرفته در صنایع مختلف از جمله صنایع‌معدنی و همچنین با نگاهی اجمالی به عملکرد شرکت‌های بنام جهان و توجه ویژه آن‌ها به امر تحقیق و توسعه، جایگاه واقعی این امر در سطوح بالایی از فعالیت صنایع قرار می‌گیرد. مطالعه این عملکردها در گزارش‌های منتشر شده از منابع معتبر بین‌المللی، حاکی از صرف بودجه‌های کلان، بکارگیری محققان و متخصصان نخبه و دستیابی به اثربخشی‌های ویژه در شرکت‌هایی مانند پوسکو و آرسلورمیتال است؛ بنابراین با استفاده از فرآیندهای تحقیق و توسعه و بهره‌مندی از مزیت‌های آن، می‌توان برای این فرآیندها در کشور جایگاه ویژه‌ای در نظر گرفت.
پیاده‌سازی فرآیندهای تحقیق و توسعه با بکارگیری فناوری‌های پیشرفته و همچنین بسط و توسعه خلاقیت‌ها و نوآوری در سازمان‌ها، زمینه‌ساز دستیابی به مزایایی همچون مدیریت هزینه‌های تولید، ارتقا و بهبود کیفیت محصولات و بهره‌وری، رضایت مشتریان با عرضه محصولات جدید و در نتیجه افزایش سود و ارزش شرکت‌ها می‌شود. علاوه بر این، با انجام صحیح رویکردهای پژوهشی در زمینه‌هایی همچون حفاظت از محیط‌زیست، کاهش مصرف آب و انرژی، منابع انسانی و سایر موارد، ضمن عمل کردن شرکت‌ها به رسالت‌های اجتماعی خود، جایگاه و ارزش ملی و منطقه‌ای آن‌ها نیز بهبود و ارتقا خواهد یافت.
در بهبود فعالیت تحقیق و توسعه بهتر است به معضلات و محدودیت‌ها با هم توجه کنیم. بر این اساس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد؛
- اگرچه فرآیندهای تحقیق و توسعه به‌عنوان یکی از موثرترین، کارآمدترین و اصلی‌ترین ابزارهای رشد، توسعه و کسب فناوری معرفی شده‌اند، اما در مواردی مانند ملاحظات اقتصادی و پیچیدگی تکنولوژی، شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی به‌جای به‌کارگیری روش تحقیق و توسعه از سایر روش‌ها مانند قراردادهای خرید از خارج به‌دلیل راحتی کار و به‌عنوان سریع‌ترین و ساده‌ترین ابزار کسب فناوری استفاده می‌کنند و حتی در بخش‌هایی که امکان دستیابی به تکنولوژی از طریق منابع داخلی و با بهره‌گیری از فرآیندهای تحقیق و توسعه نیز میسر است، این روش را به‌کار نمی‌گیرند. این امر در نهایت سبب تضعیف امر پژوهش در کشور شده است.
- عدم چالاکی و سرعت عمل در سازمان‌ها و نهادهای مجری فعالیت‌های پژوهشی همچون دانشگاه‌ها در تامین رضایت صاحبان صنایع به‌عنوان مشتریان بکارگیری فعالیت‌های تحقیق و توسعه از دیگر معضلات در این زمینه به‌شمار می‌رود.
- به‌عنوان موردی دیگر از محدودیت‌ها و معضلات تحقیق و توسعه در کشور می‌توان به ضعف مالی برخی مجریان پژوهشی از قبیل شرکت‌های دانش‌بنیان و عدم حمایت‌های قانونی ویژه در راستای جلب توجه صنایع با ارائه خدمات مالی در پروژه‌های تحقیقاتی اشاره کرد. این درحالی است که بسیاری از این شرکت‌ها از قابلیت‌های مطلوبی برای انجام فرآیندهای تحقیق و توسعه کاربردی و تاثیرگذار برخوردار هستند.
- و در پایان می‌توان به ضعف حمایت‌های قانونی از انجام فعالیت‌های پژوهشی و در نتیجه مطالبات صاحبان سهام شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی در کسب سود بیشتر و کاهش هزینه‌ها اشاره کرد، همواره بودجه‌های تحقیقاتی به‌عنوان هزینه‌های سربار تعریف و محاسبه شده که امکان جوابگویی مدیران سطوح عالی را کاهش می‌دهد.
به‌طور قطع، بهبود فرآیندهای تحقیق و توسعه در کشور با برطرف شدن موانع و معضلاتی که به آن‌ها اشاره شد و با انجام اقدامات زیر امکانپذیر خواهد بود:
- تدوین و تصویب قوانین و مقررات تشویقی و حمایت از فعالیت واحدهای تحقیق و توسعه در ارزیابی‌ها و برآوردهای کلان مدیریتی همچون محاسبه سود و زیان در ترازهای مالی در سطح کشوری و ملی؛
- تشویق و ترغیب نخبگان و استعدادهای درخشان علمی برای حضور در سازمان‌های پژوهشی شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی؛
- تهیه و تدوین ساختارهای چابک و اثربخش پژوهشی به‌منظور بهره‌مندی از ظرفیت‌های قابل استفاده در این بخش؛
- ایجاد زمینه‌های تسهیل‌گر و تسریع‌کننده برای انجام فعالیت‌های پژوهشی اثربخش در مراکز علمی و پژوهشی همچون دانشگاه‌ها و برقراری زمینه‌هایی برای تشویق مجریان پژوهشی و اساتید مجرب و نخبه دانشگاهی؛
- تقویت، توسعه و ارتقای سطح همکاری صنایع و مراکز علمی و پژوهشی در قالب انعقاد تفاهم‌نامه، تعریف صحیح طرح‌ها و پروژه‌های تحقیقاتی و انجام پایان‌نامه‌های اثربخش تحصیلات تکمیلی؛
- ایجاد شبکه‌های همکاری پژوهشی در صنایع و بهره‌گیری از تجارب و نتایج فعالیت بخش‌های گوناگون؛
- تشویق و ترغیب محققان مراکز پژوهشی صنایع به ارتقای سطح دانش و کسب مهارت‌های مرتبط با موضوع تحقیق و توسعه.